تاریخچه کاربرد کابل و سیم‌های روکشدار در ایران
تاریخچه کاربرد کابل و سیم‌های روکشدار در ایران پیش‌ازاین یادآوری شد که در روند احداث خط تلگراف اروپا – هندوستان در سالهای ۷۰-۱۸۶۸ (۴۹-۱۲۴۷ خورشیدی) پای سیم‌های لخت و روکشدار و تیر و مقره به ایران باز شد و این خط تلگراف نیز در سال ۵۰-۱۲۴۹ دایر گردید؛ ولی هیچ‌گونه داده‌ها و اطلاعات آماری و همچنین مشخصات مدونی از سیم‌های به‌کاررفته در آن دوران به دست نگارنده نرسیده است همین ویژگی درباره برق نیز وجود دارد به‌طوری‌که هیچ‌گونه داده و آمارهای دقیقی از زمان کاربرد سیم‌های روکشدار و کابلهای برق در ایران وجود ندارد و نگارنده نیز به منابع در خور استناد دسترسی ندارد و اگر آمارهایی نیز وجود داشته یا جایگاهش اکنون روشن نیست یا دسترسی بدان‌ها در کوتاه زمان بسیار دشوار است؛ ازاین‌رو برای تکمیل این بخش و ارائه داده‌ها و اطلاعات در، خور از اطلاعات جناب آقای مهندس محمدصادق حامد بهره‌مند شدم ایشان سال‌ها مدیر شبکه برق تهران بودند این ویژگی هنگامی تکمیل میشود که بدانیم مرحوم پدر ایشان از کارمندان برق امین‌الضرب بود و خود ایشان هم در دوران نوجوانی و جوانی در کنار پدر در این کارخانه برق تجربه‌اندوزی میکردند یادآوری می‌نماید که داده‌ها و اطلاعاتی که ایشان در اختیار بنده گذاشته‌اند در درون ارائه شده است در همین‌جا از پیشگاه ایشان سپاسگزاری ویژه‌ای دارم . پیش از به کار افتادن برق امین الضرب در بدلیه ی تهران اداره روشنایی مامور تأمین روشنایی شهر با چراغ‌های نفتی و سپس چراغ‌های گازی بود (که با گاز زغال‌سنگ کار میکردند) با این چراغ‌ها خیابان چراغ‌گاز (چراغ‌برق بعدی) یا امیرکبیر، امروزی خیابان ناصریه برگرفته از نام ناصرالدین‌شاه بود که بعدها در دوران پهلوی یکم ناصرخسرو نامیده شد، خیابان درب اندرون، خیابان جلیل‌آباد (خیام کنونی) دارای روشنایی شده بود چراغ‌های گازی تنها چند سال پیش از ورود برق نصب شده بودند؛ ازاین‌رو فرصت زیادی برای گسترش پیدا نکردند پس از آن که در سال ۱۲۸۵ خورشیدی کارخانه برق امین‌الضرب پایه‌گذاری شد، یکی از اقداماتش تأمین روشنایی خیابان‌های تهران بود در آن روزها شبکه تهران در همه‌جا هوایی بود و از سیم‌های روکشدار تنها در زمینه ارتباط میان ژنراتورها به تابلوها و از تابلوها تا پایه اصلی مجاور نیروگاه سود می‌بردند. این سیم‌ها همگی دارای روکش لاستیکی با پوشش کیسه‌ای نخی قیر اندود مشکی بودند». در بند سیزدهم امتیاز نامهی چراغ برق و تلفن که در سال ۱۳۰۷ هـ .ق (۱۲۶۸ خورشیدی) از سوی ناصر الدین شاه به یحیی خان مشیر الدوله اعطا شد میخوانیم که کسان چاکر خانزاد بهجه اعمال مرجوعه خود مخابرات که سیم‌های لازم در میان کوچها کوچهها و یا بامها یا زیر خاک بکشند، البته این قرارداد هرگز به اجرا در نیامد. از سویی خاطر نشان میسازد که در سال ۱۲۶۸ خورشیدی چند سال بود که از نصب مولد کاخ گلستان و روشن شدن چراغ برق در آن می‌گذشت در این بند از امتیازنامه به روشنی به سیم‌های زیر خاکی اشاره شده است، این دورترین تاریخی است که در آن به سیم‌های زیر زمینی یا کابل در ایران اشاره مستقیم شده است.
در همین رهگذر در سالهای نیمه نخست ۱۲۸۰ که امتیاز برق تهران به امین الضرب واگذار شد در بند نهم امتیاز نامه ی حاج امین الضرب آمده است که: « صاحب امتیاز حق دارد به هرجا که مقتضی باشد مفتول و کابل چراغ برق را بکشد و در شارع عام اعتراضی نخواهد شد و اگر کسی صدمه به مفتول یا کابل چراغ مزبور برساند اداره جلیله حکومت با کمال حقانیت رسیدگی و از مرتکب ضرر صاحب امتیاز را اخذ خواهد نمود هرچند در این بند از امتیاز نامه به زیر خاک خواباندن کابل اشاره نشده ولی واژه ی کابل برای نخستین بار وارد متون مربوط به برق شده است. از نکات شایان یادآوری در این بند بهره گیری از واژه ی مفتول به جای «سیم» » است که در خور بررسی است. بدین ترتیب دیده میشود که به کارگیری سیم‌های روکشدار و کابلهای ابتدایی از همان آغاز بر پایی برق در ایران کاربرد داشته است. باید توجه داشت که پیش از پیدایش صنعت برق در کشور، سیم‌های نازک مس روکشدار و بدون روکش برای مصارف مخابراتی در زمینه‌ی تلگراف کاربرد داشت، این سیم‌ها بیشتر تک رشته بودند و روکش عایقی آنها معمولا از نخ تابیده به دور سیم و یا لاستیک بر گرفته از ماده‌ی گوتا پرچا بود پس از آن که صنعت برق رفته رفته گستره ی بزرگتری پیدا کرد از آنجا که به جریان‌های بیشتری نیاز شد از سیم‌های مسی با مقطع بزرگتر استفاده گردید در این رهگذر برای دستیابی به انعطاف بیشتر در سیم‌ها آنها را به صورت چند رشته ای نازک و به هم تابیده می‌ساختند و برای این سیم‌ها نیز از روکش‌های انعطاف پذیر لاستیکی سود می‌بردند ، در آن دوران فرهنگ و زبان فرانسه در ایران جایگاهی بلند داشت و از اینرو واژه های کابل (طناب= cable) برای سیم‌های با قطر بیشتر و سیم(نخ= fil )برای قطرهای نازکتر بیشتر بر سر زبان‌ها افتاده بود. پیش از این نیز در چاپ نخست کتاب کابل (۳) از قول آقای مهندس ناصر شکیبی عنوان ساخته بودم که چون یکی از نخستین وارد کنندگان این گونه رساناها به ایران شخصی فرانسوی بود که سیم‌های روکش دار و یا کابل را از کارخانه ی کابل C.E.E.M فرانسه وارد می ساخت، و این نام اختصاری در زبان فرانسه س دوزم (سیم) خوانده میشد که درست با واژه ی «سیم» منطبق بود. سیم‌های روکش دار وارداتی که بیشتر تکرشته بودند برای ایجاد انشعاب به مشترک و سیم کشی داخلی به کار می رفتند، این سیم‌ها دارای روپوش لاستیکی و حفاظ نخی به هم تابیده بودند که روکش کیسه ای نامیده می شدند، و اگر سیم برای کاربردهای بیرونی به کاربرده میشد این روکش را قیر اندود میکردند ولی در مصارف داخلی از سیم‌های روکش دار قیر اندود استفاده نمی‌شد سیم کشی‌ها با دو سیم روکش دار به هم تابیده انجام می‌گرفت.
سیم کشی‌های بیرونی و درونی در کارگاهها یا در خانه‌ها هم در روی کار و هم از درون لوله های ویژه انجام می‌گرفت داخل اتاق‌ها با جفت سیم‌های روکش دار به هم تابیده سیم کشی میشد این سیم‌ها با مقره های سفید کوچک با شکم تو رفته و از دو سر سوراخ که با میخ به دیوار کوبیده می‌شدند نگهداری می‌شدند. سیم کشی رو کار چندین دهه در ایران تنها روش سیم کشی متداول بود به طوری که هنوز هم در خانه های قدیمی برقدار شده ای که آن روزها تعدادشان زیاد نبود رد پایشان به چشم می‌خورد ،کلیدها پریزها تقسیم ها و… همگی رو کار بودند و بر روی تخته های کوچک گرد یا چهار گوش دیوار ،کوب نصب می‌گردیدند در همه ی موارد سیم‌های روکش دار دارای روکش لاستیکی و پوشش کیسه ای نخی بودند این روال حتی در مقاطع بالاتر نیز وجود داشت به طوری که سیم‌های مسی با مقاطع ۵۰ ، ۹۰ یا ۱۲۰ که در نیروگاه‌ها و انشعاب‌های اصلی مصرف می‌شدند به همین روال دارای روکش لاستیکی و پوشش کیسه ای نخی بودند ، برای نشان دادن تفاوت این سیم‌ها با سیم‌های نازکتر به آنها کابل (طناب) می‌گفتند این روال ادامه داشت تا آن که در پی بزرگتر شدن تهران و پیدایش زمینه های نیاز به برق بیشتر، گرایش روزافزون مردم به داشتن روشنایی برق ورود افزارهای برقی پیشرفته مانند یخچال پیش از آن اعیان‌ها از یخچال‌های نفتی استفاده میکردند توجه به برق را بیشتر ،ساخت و شرایط جدیدی را پدیدآورد که در آن نیاز به سرمایه های کلان برای ایجاد نیروگاه‌های بزرگتر پیش آمد از اینرو دولت و شهرداری‌ها در شهرهای بزرگ و از جمله تهران موظف به تامین برق شدند. در کنار این سیاست و همزمان کارخانه ی برق امین الضرب نیز که خود را پیشگام این صنعت در ایران می‌دانست در سال ۱۳۱۳ خورشیدی دست به گسترش دامنه فعالیت خود در تهران زد به طوریکه در خیابان لاله زار – چهار راه مهنا – کوچه ،برق نیروگاه جدیدی با دو یکان دیزلی به قدرت ۵۰۰×۲ اسب بخار (۳۷۵× ۲ کیلو وات با ژنراتورهای ۶۰۰۰) ولتی بر پا داشت و سپس این نیروگاه را با نیروگاه قدیمی که دارای دو یکان به قدرت ۴۰۰+۱۰۰ کیلو وات واقع در خیابان برق (پاساژ کاشانی کنونی) در نزدیکی میدان توپخانه (امام خمینی فعلی) قرار داشت، از دو مسیر وصل کرد، مسیر نخست از نیروگاه جدید –کوچه برق- لاله زارنو – چهارراه مهنا- خیابان کوشک- کوچه ارباب جمشید – خیابان منوچهری – خیابان فردوسی رو به جنوب – کوچهی پشت شهرداری – خیابان چراغ برق (نیروگاه قدیم) و مسیر دوم از نیروگاه جدید – کوچه برق – لاله زارنو – خیابان هدایت – خیابان صفی علیشاه – میدان بهارستان – خیابان اکباتان – نیروگاه قدیم می‌گذشت. (این نخستین شبکه حلقوی در تهران بود که به صورت حلقوی باز بهره برداری میشد) این شبکه زیر زمینی بود و در آن کابلهای جدید اروپایی « روغنی با روکش کاغذ آغشته به روغن» به کار برده شد « این کابل‌ها دارای غلاف سربی و زره آهنی و روکش ژوت نخ آغشته به قیر بودند» ولتاژ این شبکه ۶۳۰۰ ولت و طول تقریبی آن نزدیک به شش کیلومتر بود، کابلهای به کار رفته شد رشته ای با مقطع ۱۶×۳ میلیمتر مربع بودند، بدین ترتیب پای کابلهای با عایق کاغذ روغنی به پهنه ی برق در ایران باز شد و از آن زمان تا دهه گذشته به صورت تنها گزینه یا مهمترین گزینه برای شبکه های فشار قوی که آنروزها به بالاتر از ۱۰۰۰ ولت گفته میشد در آمد. کارخانه ی امین الضرب نیروگاه جدید و کابل‌هایش را از کارخانه آ.ا.گ آلمان خریداری کرده بود ، شایان یادآوری است که با ورود شبکه ی فشار قوی ۶/۳ کیلو ولتی به تهران صنعت برق ایران به دوران تازه ای از توسعه پا گذارد این ولتاژ تا جایگزینی آن با ۲۰ کیلو ولت در سالهای پس از ۱۳۳۸ به عنوان نخستین ولتاژ فشار متوسط به تهران و تهرانیان خدمت نمود. همان طور که اشاره گردید شهرداری تهران نیز برای تقویت برق در تهران به سرمایه گذاری کلان در این باره پرداخت و در سالهای ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۷ ضمن بر پایی نیروگاه بخاری ژاله (در میدان شهدای امروزی ) به توسعه شبکه ی شهری نیز دست زد پیمانکار این طرح که در آن روزها یک طرح بلند پروازانه به شمار میرفت شرکت اشکودا از کشور چک و اسلواکی بود که پیش از جنگ دوم از کشورهای صنعتی و پیشرفته ی اروپایی بر شمرده میشد سر در سال ۱۳۱۶ در روند اجرای طرح توسعهی برق تهران ۲۴ ایستگاه فشار قوی جدید که گنجایش هر یک ۳۷۵ کیلو ولت آمپر بود و با کابلهای ۶/۳ کیلو واتی به یکدیگر ارتباط می‌یافتند در محدوده ی تهران قدیم توسط همان پیمانکار ساخته شدند کابلهای به کار رفته همگی سه رشته با غلاف سربی و زره فولادی و با مقاطع ۳۵+۳۷۵۰ میلیمتر مربع بودند و به صورت حلقه ای باز به یکدیگر ارتباط داشتند مفصل‌ها و سر کابلهای آنها از جنس چدن بودند که با ماده ی پر کننده از جنس قیر فشار قوی انباشته می‌شدند در همین دوران خواباندن کابلهای ۳۵+۳۷۵۰ تا. کاغذی روغنی در سر تهران آغاز شد به نظر میرسد که تهران نخستین و شاید تنها شهر ایران بود که از کابلهای زیر زمینی سود برد، از سال ۱۳۲۰ مصرف کابلهای با عایق لاستیکی و روپوش نخی کیسه ای و با مقاطع بالا به کل از شبکه شهری کنار گذاشته شد ولی این گروه از کابل‌ها و سیم‌های روکشدار همچنان در مصارف داخلی کارگاهها و سیم کشی‌هایی خانگی از اهمیت بر خوردار بودند، با استفاده از پست‌های زیر زمینی و وجود بارهای مصرفی در سطح زمین، در روند بهره گیری از کابلهای کاغذی روغنی به علت شره کردن و خشک افتادن قسمت‌های بالاتر آنها در اتصالگاه‌های بالاتر از زمین به ویژه در اتصالگاه‌های ترانسفورماتورها و در سر تیرها دشواری‌های پدید می آمد ، در این میان بود که استفاده از کابلهای کاغذی (با روغن جابه جایی ناپذیر بدون شره مطرح شد)، در سالهای پس از پایان جنگ دوم با ورود کابلهای پروتودور NYY,NYM)) به بازار مصرف به ویژه در شبکه ی زیر زمینی فشار ضعیف تهران مشکل یاد شده حل شد و کاربرد این گروه از کابلهای جدید به سرعت متداول گردید. در سال ۱۳۳۸ ورود نیروگاه بخاری آلستوم با گنجایش ۱۲/۵×۴ مگاوات شبکه ی تهران نیز دوباره توسعه یافت و همگام با این جهش پست‌های توزیع شهری از ۶/۳ کیلو ولت به ۲۰ کیلو ولت تبدیل شد و همچنین گنجایش ترانسفورمرهای آنها از ۳۷۵ به ۶۳۰ کیلو ولت آمپر افزایش یافت این طرح این بار توسط فرانسوی‌ها انجام گرفت در هر یک از ایستگاه‌های فشار قوی هشت خروجی نصب شده بود که با کابل ۵۰+۳۹۰ کاغذی روغنی ناروان با روغن بدون شرگی تکمیل می‌شدند و بدین روال شبکه ی زیر زمینی فشار میانی تهران از نظر گنجایش نیرومندتر شد ولی همچنان سنت بهره گیری از کابلهای کاغذی روغنی به ویژه در بخش فشار قوی ادامه داشت. در همین سال کاربرد کابلهای فشار قوی ۶۳ کیلو ولتی با روغن زیر فشار نیز آغاز گردید و این نخستین بار بود که در تهران مفهوم فشار قوی رفته رفته معنای درستی پیدا می کرد در سال ۱۳۴۸ برق تهران با بهره گیری از وام بانک بین المللی در راستای غربالی (مش) کردن شبکه زیرزمینی تهران از خدمات مهندسان انگلیسی برق لندن L.E.B سود برد در پی این اقدام با آن که طرح غربالی کردن شبکه به سر انجام نرسید ولی مقدار چشم‌گیری کابل پروتو دور برای شبکه‌های فشار ضعیف و روغنی کاغذی برای شبکه های فشار میانی و قوی خریداری شد با آن که ظاهرا انگلیسی‌ها تلاش زیادی برای غربالی کردن شبکه تهران داشتند ولی هرگز بدین کار نایل نشدند و این شبکه همچنان هنوز هم به صورت حلقه ای باز بهره برداری می شود» ، البته پیاده کردن طرح غربالی برای شبکه تهران کار چندان آسانی نیست و نیاز به مطالعات دقیق و امکان یابی گسترده ای دارد. کابلهای پروتودوری که از محل این وام برای برق تهران خریداری شد همگی کابلهای الومینیومی ۱۸۵×۴ میلیمتر مربع با عایق و روکش .P.V.C بودند این اقدام از دیدگاه آن که تا آن زمان تنها از رساناهای مسی و همچنین در کابلهای با مقاطع بزرگتر تنها عایق کاغذی روغنی مصرف میشد نگاهی تازه بود و « همچنین از آنجا که در برنامه توسعه شبکه تهران ایجاب میکرد مقطع سیم خنثا آنها نیز برابر با مقطع رساناها در نظر گرفته شده بود.»
تاریخچه دقیق کاربرد کابل و مصرف انواع کابل‌ها در ایران نیاز به یک تحقیق فراگستر و پر دامنه دارد. هر چند برق تهران به عنوان بزرگترین شرکت برق در ایران الگوی مناسبی برای این مطالعه جامع است. به ویژه آن که به نظر میرسد شهر تهران نخستین شهر در ایران بوده است که از شبکه‌های زیر زمینی سود برده است. امروزه انواع کابلهای خشک تا ولتاژ ۴۰۰ کیلو ولتی و کابلهای کاغذی روغنی تا همین ولتاژ در شبکه برق کشور به کار میروند و به نظر میرسد که در این گستره همه نوع کابلی پیدا میشود در این میان میتوان به شبکه ی کابلی ۱۳۲ کیلو ولتی درون شهر تبریز که دارای عایق XLPE است و شبکه کابلی ۲۳۰ کیلو ولتی درون شهر تهران که دارای عایق کاغذی با روغن روان می‌باشد اشاره داشت از آنجا که اطلاعات و داده های شبکه های موجود در کتاب‌های آماری صنعت برق وجود دارند به منظور کوتاه کردن دامنه کلام بدان‌ها اشاره نمی گردد.
در تاریخچه کابلسازی در ایران
بی گمان ایرانیان با توجه به شرایط تاریخی و اجتماعی که در سده نوزدهم و بیستم از سر می گذراندند، نتوانستند با روند رو به رشد صنایع در اروپا همگام شوند و تنها نظاره گر خاموش و بی تفاوت این رشد پر شتاب شدند و سپس در دهه های بعدتر که اندکی به خود آمدند تنها به صورت کاربران ذوق زده ی فراورده های غربی در آمدند. گشایش دارالفنون پلی تکنیک میرزا تقی خان که پس از مرگش آغاز به کار کرد و تلاش دو دهه ی نخست این مرکز آموزشی که جایگاهی در اندازه‌های دانشگاهی داشت (بعدها تا رده ی یک دبیرستان فرو افتاد) همراه با ورود تلگراف به ایران در همان روزگاران مردم را متوجه ویژگی‌های ناشناخته ولی جدید پدیده هایی کرد که بعدها در چارچوب مخابرات و سپس برق جایگاه ویژه و مهمی یافتند در میان کالاهای مصرفی برای شبکه کشی و نصب مولدهای برق توسط دربار قاجار برای بارگاه امام هشتم (ع) توسط رضایف امین التجار و سپس توسط قاسم والی در تبریز، معین السلطنه ی گیلانی در رشت و امین الضرب در تهران در دهه ی ۱۲۸۰ خورشیدی بی گمان سیم‌های روکشدار و با نام امروزی آن «کابل» وجود داشته و به کار میرفت پیش از این نیز می‌باید در سیم کشی‌های درون تلگرافخانه ها از سیم‌های روکشدار استفاده شده باشد و اگر در این میان تلفن نیز جایگاهی در دربار قاجار پیدا کرده بود که اینچنین نیز بود. در آنجا نیز به طور حتم پیش از ورود ،برق سیم‌های روکشدار مصرف شده بود. به نظر میرسد سیم‌های روکش دار و مقره های نگهدار آنها در سطح کشور به نوعی شناخته شده بودند.
از آنجا که تا آن زمان تنها روکش انعطاف پذیر شناخته شده ای که میتوان بدان اشاره کرد ماده ی لاستیکی بر گرفته از ماده گیاهی گوتا پرچا و یا نخهای پنبه ای پارچه بافت بودند پس سیم‌های روکشداری که در آن روزگاران به کار میرفته اند با این مواد و یا با هر دوی آنها عایقکاری می‌شده اند به همین خاطر بهره گیری از سیم‌های روکش دار از مقطع ۱ تا ۹۰ میلیمتر مربع در دو نیروگاه امین الضرب پدیدهی ویژه و شگفتی به شمار نمی آمده است. تا نزدیک به ۴۰ سال پیش ما بیشتر وارد کننده کالاهای برقی بودیم. تا آن که با آغاز شکوفایی اقتصادی وابسته به نفت و امکان سرمایه گذاری در بخش‌های گوناگون به ویژه در بخش‌های پایه ای صنایع به طور همگام با دیگر زمینه های موجود اندیشه‌ی بر پایی کارخانه های سیم سازی و کابلسازی در ایران شکل گرفت. برای جستجوی پیشینه صنعت سیم سازی از آنجا که آمار دقیقی از کارگاه‌های تولیدی ، تنوع کار آنها و شاخه های اصلی و فرعی تولیدی در آنها و یا مشخصات کالاهای ساخته شده توسط آنها در سطح کشور در دسترس نیست و همچنین از آنجا که بیشتر و یا همه ی کارگاه‌های تولیدی به علت پایین بودن استاندارد کار و نداشتن تجهیزات مناسب بی سروصدا به کپی سازی گاهی ناشیانه ی برخی از کالای برقی با روش‌های ابتدایی می‌پرداختند ولی آنها را با نام‌های گوناگون و گمراه کننده به بازار سرازیر میکردند امکان ردیابی فعالیت‌ها و زمان آغاز تولید هر کالا به ویژه کالاهای برقی و صنایع وابسته به آن به ویژه صنعت سیم و کابل سازی بسیار دشوار است ولی شواهد نشان میدهند که باید پذیرفت کار سیم سازی با مقاطع کوچک باید خیلی پیش تر از ایجاد نخستین کارخانه رسمی برای این کار آغاز شده باشد؛ البته شایان یادآوری است که کارخانه های کابلسازی بعدی نیز کار رسمی خود را در آغاز با ساخت سیم آغاز کردند و سپس بعد از تجربه اندوزی به تولید سیم‌های با مقاطع بالاتر و آنگاه سیم‌های با رشته‌های کلافبندی شده پرداختند و سرانجام وارد پهنه ی ساخت کابلهای برقی گردیدند نخستین کارخانه ی سیم سازی شناخته شده در ایران کارخانه‌ی فروزنده است که در سال ۱۳۴۱ در جاده ی آرامگاه تهران گشایش یافت در این کارخانه سیم‌های تک لای مسی با روکش P.V.C تولید می گردید، سپس در همین سال کارخانه ی دیاموند در قزوین به تولید سیم‌های افشان پرداخت این کارخانه که بعدها به هادی برق تغییر نام داد همراه با الکترونیک خراسان و سیمکو که پس از آن شکل گرفتند از نخستین کارخانه هایی بودند که بدین کار پرداختند. روشن است که در این میان به علت نیاز روز افزون بازار به ،رساناها ساخت رساناهای استاندارد و با نام‌های شناخته شده در دستور کار قرار گرفته باشد.
امروزه نزدیک به ۱۰۰ کارخانه و کارگاه بدون سر و صدا و بزرگنمایی در این زمینه فعال هستند که در زیر به برخی از آنها اشاره میشود.
شرکت کابلسازی ایران – بایکا
در سال ۱۳۴۴ شرکت کابلسازی ایران بایکا با مشارکت شرکت کابلسازی بایکای آلمان با ۲۸ در صد سهم بنیاد نهاده شده سهامدار اصلی این کارخانه خانم بهجت رحیم زاده خویی (دختر مرحوم مرتضی رحیم زاده خویی) بود. این کارخانه در سال ۱۳۴۶ به بهره برداری رسید و برای نخستین بار در ایران تولید کابلهای چند رشته فشار ضعیف تا یک کیلو ولتی با عایق و روکش .P.V.C را آغاز کرد در گام‌های نخست بالاترین مقطع تولیدی این کارخانه ۹۵میلیمتر مربع بود که بزودی تا مقاطع ۲۴۰ تا ۳۰۰ میلیمتر مربع افزایش یافت در سال ۱۳۵۶ شرکت کابلسازی ایران بایکا با گسترش فعالیت خود در زمینه تولید کابلهای مخابراتی کارخانه ای را در شیراز بنیاد نهاد و برای نخستین بار در ایران تولید کابلهای مخابراتی را در آن آغاز کرد و سرانجام آن که در سال ۱۳۶۰ شرکت بایکای آلمان سهام خود را واگذار نمود.
شرکت کابلسازی تک
در سال ۱۳۴۵ شرکت کابلسازی تک با نام شرکت کابلسازی ایکو IKO با مشارکت شرکت ایکوی سوید بنیاد نهاده شد و از سال ۱۳۴۶ با بهره برداری از کارخانه ساخت کابلهای .P.V.C./ P.V.C آغاز گردید. سهامدار عمده این کارخانه خانواده بازرگان بودند این شرکت نیز در شمار نخستین تولید کنندگان کابلهای فشار ضعیف تا یک کیلوولتی بر شمرده میشود در سال ۱۳۵۶ این شرکت با ایجاد کارخانه ای در اراک (همزمان با ایران بایکا) به تولید کابلهای مخابراتی پرداخت و به ویژه برای نخستین بار تولید کابلهای ژله فیلد پر شده از ژله برای جلوگیری از نفوذ آب را آغاز نمود. شایان یادآوری است که پیش از سال ۱۳۵۶ هرگونه کابلهای مخابراتی از خارج وارد میشد و عایق آنها نیز کاغذی بود که در اثر بارندگی و نفوذ آب به مجاری زیرزمینی آب به درون کابل‌ها نفوذ می کرد و دشواری هایی را پدید می‌آورد در سال ۱۳۵۸ این شرکت زیر پوشش سازمان صنایع و سپس بانک صنعت و معدن رفت و از سال ۱۳۷۴ به عضویت بورس اوراق بهادار تهران در آمد و سرانجام آن که از سال ۱۳۸۳ به بخش خصوصی واگذار شده است.
شرکت کابل سیمکو
در حدود سال ۱۳۴۴ یک کارخانه تولید سیم در شهر رشت راه اندازی شد این کارخانه در سال ۱۳۶۴ با مشارکت شرکت اریکسون سوید زیر نام سیمکو – اریکسون فعالیت خود را گسترش داد در سال ۱۳۷۵ با راه اندازی خط فشار قوی توانایی ساخت کابلهای فشار قوی را به دست آورد و در سال ۱۳۷۷ نخستین کابل ۶۳ کیلو ولتی را در ایران ساخت و به برق تهران تحویل داد.
شرکت کابل البرز
در سال ۱۳۵۴ سرمایه گذاران ایرانی ثابت پاسارد و حاجی (برخوردار همراه با شرکای خارجی خود بنام‌های NKT دانمارک و فیلیپس داچ امریکا شرکت سیکاب را بنیاد نهادند تا سال ۱۳۵۷ نود در صد ماشین افزار کارخانه نصب گردید و در سال ۱۳۵۸ با همین ویژگی زیر پوشش هیات حمایت از صنایع قرار گرفت و سپس به بانک صنعت و معدن واگذار شد. در سال ۱۳۶۰ کار تولید در آن آغاز و مانند دو کارخانه یاد شده پیشین به تولید کابلهای فشار ضعیف P.V.C/P.V.C تا یک کیلو ولتی پرداخت در سال ۱۳۶۲ با گسترش تجهیزات خود برای نخستین بار به تولید کابلهای ژله فیلد مخابراتی پر زوج تا ۶۰۰ زوج پرداخت در سال ۱۳۶۸ نیز برای نخستین بار در ،ایران کابلهای فشار متوسط تا ۳۳ کیلو ولت با عایق XLPE را تولید نمود سرانجام آن که از سال ۱۳۷۲ سهام آن به بورس اوراق بهادار تهران عرضه و به صورت یک شرکت سهامی عام در آمد.
شرکت کابلهای مخابراتی شهید قندی
این شرکت در سال ۱۳۶۴ با سرمایه گذاری شرکت مخابرات ایران تاسیس گردید و با مدرنترین تجهیزات ساخت کابلهای مخابراتی مجهز در سال ۱۳۷۰ برای نخستین بار در ایران توانست کابلهای پر زوج مخابراتی تا ۲۴۰۰ زوج را تولید نماید پیش از این در سال ۱۳۶۷ نیز برای نخستین بار در ایران به ساخت کابل نوری پرداخته بود و هم اکنون بزرگترین تولید کننده این گروه از کابل‌ها در ایران است. شایان یادآوری است که فیبرهای اولیه برای ساخت کابلهای نوری از خارج وارد میشد ولی اکنون در درون کشور تولید میشود
شرکت سیم و کابل ابهر
شرکت سیم و کابل ابهر شرکت سیم و کابل ابهر در سال ۱۳۷۱ در چارچوب مجتمع صنعتی نورین به همت زنده یاد مهندس حسین کلاهی در شهرستان ابهر بنیاد گذاشته شد و کارخانه آن در سال ۱۳۷۳ با تولید کابلهای فشار ضعیف با عایق XLPE و کابلهای با غلاف سربی و همچنین کابلهای کنترل و ابزار دقیق راه اندازی گردید ساخت کابلهای با طرحهای صنعتی به ویژه برای صنایع نفت و گاز بر پایه ی نیاز مشتری با توجه به )روش مشتری مداری) برای نخستین بار در این شرکت تولید و ارایه شد. در سال ۱۳۸۳ کارخانه سیم و کابل ابهر موفق شد برای نخستین بار در ایران کابل ۱۳۲ کیلوولتی XLPE را تولید و جهت برقرسانی پیرامون حرم مطهر امام هشتم (ع) به برق منطقه ای خراسان تحویل دهد و هم اکنون نیز با توجه به قراردادی که با برق تهران بسته است بزودی کابل XLPE ۲۳۰ کیلو ولتی ساخت داخل را در تاریخ مقرر به این شرکت تحویل خواهد داد.
در همین چارچوب از سالهای دهه ۴۰ به بعد افزون بر شرکت‌ها و کارخانه های مهم یاد شده شرکت‌ها و کارخانه های دیگری نیز در کشور دایر و به تولید پرداختند که از آن میان میتوان به موارد زیرین اشاره نمود.
- کارخانه سیمکات تبریز با هدف تولید سیم کابلهای فشار ضعیف آلومینیومی و مسی، سیم‌های آلومینیومی با هسته های فولادی
- کارخانه صنعتی الکترونیک خراسان که در سال ۱۳۴۶ بنیاد و در سال ۱۳۴۷ به بهره برداری رسید و به تولید سیم‌ها و کابلهای فشار ضعیف میپردازد.
- شرکت الومتک که با سرمایه وزارت نیرو بر پا شد ولی اینک زیر پوشش شرکت مادر ساتکاب قرار دارد و به تولید سیم‌های گوناگون برای خطوط انتقال فشار قوی میپردازد.
- شرکت افشان کابل که برای نخستین بار در ایران کابل لاستیکی EPDM/EPDM را برای مصارف جوشکاری تولید نمود و سپس کارخانه جوش کابل یزد نیز برای ساخت این نوع کابل پایه گذاری شد.
- کارخانه پایش در سال ۲-۱۳۶۱ تاسیس و راه اندازی شد و برای نخستین بار در ایران به تولید سیم‌های لاکی پرداخت. از آن بود که چندین کارخانه ،دیگر مانند کارخانه سیم لاکی انزلی – کارخانه سیم لاکی فارس لاک سیم، شارلاک و کارخانه سیم لاکی تربت حیدریه تاسیس شدند.
- در میان کارخانه های جدیدتر میتوان به کارخانه کابلسازی رفسنجان کارخانه کابل افشان شرکت ایر کابل ساوه و کارخانه کابل باختر نیز اشاره نمود.
در سال ۱۳۷۸ زیر پوشش وزارت نیرو کارخانه سیم نور پویا برای تولید کابل نوری OPGW فیبر نوری با سیم محافظ در حومه کرج نصب و راه اندازی شد و از ابتدای سال ۱۳۷۹ تا کنون نزدیک به ۲۰۲۲ کیلومتر کابل بر روی خطوط انتقال و فوق توزیع برق کشیده شده که ۸۲۵ کیلومتر آن در دست بهره برداری است.
شایان یادآوری است که همه ی کابل سازها و سازندگان سیم‌های روکشدار در ایران از همان گام نخست از مواد بسپاری برای عایقبندی سیم‌ها و کابل‌ها سود میبرده اند و به اصطلاح کابل خشک تولید مینمودند. کابلسازان ایرانی با ساخت کابلهای فشار ضعیف با عایق P.V.C ، سیم‌های روکشدار با روکش PE یا P.V.C کار را آغاز نمودند و رفته رفته با توسعه دامنه ی کار به ساخت کابلهای پیچیده تر فشار متوسط و اکنون کابلهای ۱۳۲ کیلو ولت با عایق XLPE پرداخته اند به نظر میرسد که صنعت کابلسازی ،ایران در پی رقابت تنگاتنگ فشرده ای که هم اکنون با آن درگیر است چاره ای جز بالا بردن کیفیت کالاهای ساخت خود و به کارگیری استانداردهای پیشرفته ندارد زیرا بازارهای جهانی که می‌تواند هدف آیندهی این صنعت باشد تنها کالای در خور رقابت را می‌تواند پذیرا باشد و راهی جز این نیست.